Kelime Deyip Geçmeyin
HERKESİN BİR KELİME HAZİNESİ VAR
Mustafa Koç
“Kelime“; her dilde anlamı olan en küçük sözdür. Duygu ve düşüncelerimizi cümle kurarak kelimelerle / sözcüklerle anlatırız. Ancak kelime deyip geçmeyin. Çünkü bir dili oluşturan yapının temeli olan sözcükler; öğrenmek, anlamak, anlatmak ve düşünmek için çok önemlidir. Çünkü sözcükler olmasaydı dil de olamazdı. Oysa dil, sadece bir konuşma aracı değildir. Dil aynı zamanda düşüncenin de yaratıcısıdır. Filozoflar, “eğer dil olmasaydı düşünce de olmazdı” derler. Demek ki dil, düşünceyi açığa çıkarma, aktarma aracıdır. Bu yönüyle bilimi ve uygarlığı yaratanın da dil olduğunu söyleyebiliriz.
Bilgileri kuşaktan kuşağa aktaran yazılı, sözlü ve görsel dil, sadece edebiyatı değil, bugünkü uygarlığımızı, bilimi ve teknolojiyi de bugüne taşımış oluyor.
İşte dilin temel yapı taşı olan kelime bu nedenle de çok önemli. Her dilin zenginliği, aktif olarak kullanılan kelime sayısıyla yakından ilgilidir. Her insan için de böyledir bu. Ne kadar kelime bilirseniz, söz dağarcığınız ne kadar zenginse öğrenme gücünüz de anlatma gücünüz de o kadar zengindir. Bu nedenle her yurttaşın yeteri kadar sözcük bilmesi, kelime hazinesini zenginleştirmesi gerekiyor.
Sadece günlük kullanım ve sokaktaki insanlarla anlaşmak için 300-400 sözcük yeterli olabilir. Ama eğitim için, akademik çalışmalar için, bilimin ve insanın gelişmesi için çok sözcük bilmek zorundayız.
Türk çocuklarının uluslararası PISA sınavlarda okuduğunu anlamada geri sıralarda kaldığı biliniyor. PISA uzmanları bunun nedeni olarak Türk çocuklarının yeteri kadar sözcük bilgisi olmadığını söylüyor. Demek ki okumak ve okuduğumuzu anlamak için de çok sözcük bilmek zorundayız. Kelime dağarcığımız zengin olmazsa okuduğumuzu iyi anlayamaz, düşüncelerimizi iyi anlatamayız.
Bu nedenle kelime hazinemizi geliştirmeye katkı yapmak için dikkatimizi kelimeler üzerine çekmek istedik. Sözcükler üzerinde farkındalık yaratmak ve herkesin daha çok sözcük öğrenmesini teşvik etmek amacıyla “kelime hazinem” paylaşımlarını başlatıyoruz.
Dilimizde “bir olmadan iki olmaz” diye güzel bir sözümüz var. Her gün en az bir kelime paylaşarak sadece öğrencilerin değil herkesin kelimeler üzerinde düşünmesini sağlayacağız. “Kelime Hazinem Grubunun amacı, kelimeler üzerinde herkes için farkındalık yaratmaktır.
Kelime hazinesindeki eksiklik, düşünce gücümüze de yansıyacağına göre bu konunun ne kadar önemli olduğu kolayca anlaşılabilir. Çünkü herkes;
Bildiği sözcük kadar anlayabilir (öğrenebilir),
Bildiği sözcük kadar anlatabilir ve
Bildiği sözcük kadar düşünebilir.
Düşünce gücünün giderek azaldığı bir toplumun geleceği olmaz. Bu nedenle kelime bilgisi eksikliğinin biraz da “milli bir sorun” olarak ele alınması gerektiğini düşünüyorum. Milli Eğitim Bakanlığının zaman geçirmeden her sınıfa haftada en az bir saat “Kelime Dersi” koymasını öneriyorum. Yabancı dil öğretirken öğrencilere durmadan kelime öğretme etkinlikleri düzenleyen okullarımız kendi dilimiz için de bunu yapmalıdır.
İlköğretim çağındaki Türk çocuklarına verdiğimiz ders kitapları yaklaşık 4-5 bin kelimeyle yazılırken İngilteredeki çocukların aynı dönemdeki kitaplarının 10-15 bin sözcükle yazıldığı biliniyor. Bu bilgi bile bu konunun ne kadar önemli olduğunu anlatmaya yetebilir.
Kelime hazinesi yetersizliğiyle ilgili kaygıları kamuoyuna duyurmak ve bu konuya dikkat çekmek için bir grup yazar, öğretmen ve duyarlı arkadaşlarla “her gün bir kelime” paylaşımını başlatıyoruz. Bu paylaşımlara herkesin ilgi göstermesini, çocuklarla paylaşmasını ve kendi çevresinde de duyurmasını bekliyoruz.
Daha çok kelime bilmek; daha gelişmiş, daha bilgili insan demek.
Daha çok kelime bilmek; daha kolay öğrenme, daha güzel konuşma demek.
Hepsinin yanında daha çok kelime bilmek, daha iyi, daha yaratıcı düşünme demektir.
İyi anlayan, kolay öğrenen, güzel konuşan ve yaratıcı düşünmeye yatkın kuşaklar yetiştirmenin en temel adımlarından biri dilimizi ve kelime hazinemizi geliştirmektir.
Kelime hazinesinin gelişmesinin yolu öncelikle çok okumaktan geçiyor. Söz dağarcığımızı okuyarak, yazarak, konuşarak ve dinleyerek daha hızlı geliştirebiliriz.
Saygılarımızla.
****
HERGÜN BİR KELİME Etkinliğinde Paylaşılan İlk Sözcükler Aşağıdaddir.
Her görsele tıklayarak büyütebilirsiniz.
