FÄ°NLANDÄ°YA EĞİTÄ°M SÄ°STEMÄ° NASIL DÜNYAYA ÖRNEK OLDU?
Zengin ve fakire eÅŸit fırsat tanıyan Finlandiya eÄŸitim sistemi nasıl dünyaya örnek oldu?
Claudia Wallin / BBC Mundo
Finlandiya halkı, asfalt ile 1920'li yıllarda tanışmıştı. 19. yüzyılın baÅŸlarına kadar tek bildikleri yoksulluktu.
Aksine Brezilya'nın Sao Paulo ÅŸehrinde ilk asfalt yol 1909'da yapıldı. O dönem tarımsal ekonomiyle ayakta kalmaya çalışan Finlandiya, ilk asfalt otoyolunu açmak için 1963 yılını bekleyecekti.
Ancak bu iki ülke, yıllar içinde bambaÅŸka noktalara evrildi.
Finlandiya eÄŸitim sistemi ve sosyal politikalarını dönüÅŸtürerek dünyanın en ünlü ve saygın eÄŸitim sistemini oluÅŸturdu.
Brezilya ise birçok Latin Amerika ülkesi gibi yoksul ve zengin ailelerin çocukları için eÅŸit eÄŸitim fırsatları yaratmayı halen baÅŸaramadı.
Finlandiya mucizesi
Bu mucizevi dönüÅŸüm Finlandiya'da 1970'li yıllarda baÅŸladı ve yenilikçi reformlar sayesinde deÄŸiÅŸim ruhu güç kazandı.
Ülke, 30 yıl içinde vasat bir eÄŸitim sistemini küresel eÄŸitim sıralamalarının tepesinden inmeyen bir "yetenek kuluçka makinasına" çevirdi. Böylece sofistike bir sanayi ekonomisi yarattı.
Peki nasıl?
Özetlersek, dünya ne yapıyorsa tam tersini yaparak.
Finlandiya iÅŸin mutfağından baÅŸlayarak hem ders saatlerini kısalttı, hem de sınav ve ödev sayısını azalttı.
Uluslararası eÄŸitim uzmanları, bu anlayışın gizli formülünü inceliyor.
Finlandiya ise, sırrını ÅŸöyle açıklıyor: Kaliteli kamu eÄŸitimi, sadece eÄŸitim politikalarının deÄŸil aynı zamanda sosyal politikaların bir sonucudur.
1990'lu yıllarda 'Finlandiya Dersleri" kitabında bu reformların yaratıcılarından eğitimci Pasi Sahlberg, şu ifadeleri kullanmıştı:
"Yüksek sosyal refah düzeyi, çocuklar için eÅŸit fırsatlar, aynı zamanda bedava ve kaliteli öÄŸrenmeyi garantilemekte kritik bir rol oynuyor."
Eşit fırsatlar
BaÅŸkent Helsinki'nin en önemli ortaokullarından Viikki'yi örnek verelim.
Finlandiya'nın tüm okullarında olduÄŸu gibi, burada bir iÅŸ adamının çocuÄŸu ile bir iÅŸçinin çocuÄŸunu yan yana görebilirsiniz. Hiçbir ÅŸekilde onlardan okul ücreti ya da harç alınmıyor.
Okulun geniÅŸ kafeteryasında her gün cömert miktarda saÄŸlıklı gıda veriliyor ve buradaki 940 öÄŸrencinin tamamına ücretsiz saÄŸlık hizmetleri ve diÅŸ tedavisi sunuluyor.
Okul malzemelerinin hepsi bedava. Çocuk geliÅŸimi uzmanı pedagog ve psikologlar da dikkatle öÄŸrencileri takip ediyor, disleksi (okuma yazma öÄŸrenme güçlüÄŸü) gibi sorunları hızla tespit edip onlara destek veriyor.
Sahlberg, "Sosyal eÅŸitsizlik, çocuk yoksulluÄŸu ve temel hizmetlerin yetersizliÄŸi bir ülkenin eÄŸitim sisteminin performansını azaltan güçlü bir etken" diyor.
DönüÅŸüm
1960'lı yılların sonuna gelindiÄŸinde Finlandiyalıların sadece yüzde 10'u ortaokul mezunuydu. Birçok ailenin eÄŸitim kurumlarına verecek parası yoktu ve devlet okulları yetersizdi.
Toplumun sadece yüzde 7'sinde olan üniversite diploması, nadir verilen bir ödül gibiydi.
Ancak Finlandiya tarihi, dirençli toplumuyla bilinir. Ülke, 1917'de Ä°sveç Krallığı'nın 600 yıl ve Rusya Ä°mparatorluÄŸu'nun en az 100 yıl süren hâkimiyetinden kurtularak bağımsızlığını ilan etti.
1970'lerde deÄŸiÅŸim baÅŸladı ve insan sermayesini geliÅŸtirmek, devletin önceliÄŸi oldu.
"Peruskoulu" adı verilen 9 yıllık (ilk ve orta eğitim) zorunlu eğitim sistemi de eşitlik ve sosyal kapsayıcılık değerleri altında şekillendi.
Bir sonraki öncelikleri, öÄŸretmenler için üniversitelerde mükemmel bir mesleki eÄŸitim programı yaratmaktı.
Günümüzde ülkedeki gençlerin büyük bölümü, tıp ve hukuk gibi çok istenen bölümlerin de üstüne öÄŸretmenlik mesleÄŸini koyuyor.
Toplumda katılımcılık
1990'larda eÄŸitim yeni bir devrime sahne oldu.
Devlet, sadece eÄŸitimciler deÄŸil ebeveynler, siyasetçiler ve özel sektör temsilcilerinin oluÅŸturduÄŸu sendika ve dernekleri yardıma çağırdı.
Sahlberg, bu dönemde sivil toplumun hızlı ve derinlikli bir sistem dönüÅŸümünde rol oynadığını belirtiyor. Nitekim Peruskoulu'yu 90'ların sonunda matematik, fen bilgisi ve okuduÄŸunu yorumlama gibi alanlarda dünya liderliÄŸine taşıyan da bu katkılardı.
2001'de Finlandiya, Ekonomik Ä°ÅŸbirliÄŸi ve Kalkınma Örgütü'nün (OECD) "Uluslararası ÖÄŸrenci DeÄŸerlendirme Programı" PISA'da tüm alanlarda dünya sıralamalarının tepesindeydi.
EÄŸitime yatırım da ülkede ekonomik kalkınma ve yoksulluÄŸun önüne geçmek için lokomotif görevi görüyor.
"Finlandiya halkı, sadece kendi yaÅŸamları deÄŸil, baÅŸkalarının yaÅŸamlarını da öne çıkaran bir ortak sorumluluk duygusuna sahip.
"ÇocuÄŸun bakımı ve refahı için çabalar, daha doÄŸumdan önce baÅŸlıyor ve yetiÅŸkinliÄŸine kadar uzanıyor. Çocuk yuvaları gibi temel hizmetler, herkese eÅŸit ve ücretsiz olarak sunulan bir hak. Finlandiya eÄŸitimi kamu yararı olarak görüyor bu yüzden de anayasasında temel bir insani hak."
Eğitim Uzmanı Pasi Sahlberg
Eşitlik beşikte başlıyor
Finlandiya'da 1970'lerden itibaren refah devleti kök saldıkça, dev bir sosyal yardım ağı kuruldu.
Bugün gelir sahibi kiÅŸi başına vergi oranı yüzde 51,6 ama bu ülkenin BirleÅŸmiÅŸ Milletler tarafından dünyanın en mutlu ülkesi seçilmesine engel olmadı.
1930'ların sonunda hamilelere 50 basit bebek bakım malzemesinden oluÅŸan yardım paketleri verilmeye baÅŸlandı. Böylece sosyal sınıftan bağımsız olarak her çocuk hayata eÅŸit baÅŸlayabiliyor.
Ayrıca bebek doÄŸduÄŸunda anneye 105 iÅŸ günü, babaya da 54 iÅŸ günü izin veriliyor. Böylece çocuklar ilk yaşını aileleriyle yakın temas içinde geçiriyor.
Ebeveynlerden biri evde çocukla kalmayı tercih ederse devlet o kiÅŸiye ayda 450 euro destek veriyor. Çocuk üç yaşına gelene kadar anne de baba da iÅŸe dönme hakkına sahip.
MesleÄŸe geri dönünce de devlet desteÄŸi ile iÅŸ yükleri azaltılıyor. Ä°ÅŸe dönenler için sübvanse edilmiÅŸ özel bebek bakım merkezleri mevcut.
DüÅŸük gelirli aileler bakım merkezlerine para vermiyor. Hane gelirine göre deÄŸiÅŸmekle beraber en yüksek aylık ödeme 290 euro.
Finlandiyalı çocuklar 6 yaşında bedava anaokuluna baÅŸlıyor. Amaç, basit yetenek ve bilgileri edinmelerini saÄŸlamak ve onları okula hazırlamak.
Üniversitelerden teknik ve mesleki eÄŸitim kurumlarına yükseköÄŸretimde de herkes için eÅŸitlik anlayışı devam ediyor. Yani ana okuldan doktoraya kadar eÄŸitim parasız.
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45626450
KAYNAK,AFP
