Türklerin Kullandığı Alfabeler
Eski Türk Alfabeleri
Türklerin kullandığı alfabeler yaÅŸadıkları döneme göre deÄŸiÅŸiklik göstermiÅŸ olup en baÅŸlıcaları Göktürk alfabesi, Uygur alfabesi, Arap alfabesi ve Latin alfabesidir.
Türkiye Cumhuriyeti`nde bugün kullanılmakta olan alfabeye gelinceye kadar Türklerin alfabelerini birkaç kez deÄŸiÅŸtirdikleri bilinmekte ve bu konuda ÅŸöyle dörtlü bir dizi yapılmaktadır:
Göktürk alfabesi
Uygur alfabesi
Arap alfabesi
Latin alfabesi
Eski Türk Alfabeleri Nelerdir?
Böyle bir sıralama gerçeÄŸi tümüyle yansıtmadığı gibi adlandırmaların “Arap” ve “Latin Alfabesi” diye yapılması da bazı kavram ve deÄŸerlendirme kargaÅŸasına yol açmaktadır. Tarih boyunca çok geniÅŸ ülkelere yayılan ve çok deÄŸiÅŸik kültürlerle iliÅŸkiler kuran Türkler bu dört alfabenin dışında baÅŸka alfabeler de kullanmışlardır. Günümüzde de söz konusu dört alfabeden baÅŸka alfabeler kullanan Türkler vardır.
Öte yandan, Ä°slamiyet’le birlikte Türkler arasında yaygınlık kazanan alfabe, salt Arapların kullandıkları harflerden ibaret olmayıp, ona bazı eklemeler de yapılmıştır. Bu nedenle eski yazı ya da Osmanlı alfabesi diye de nitelenen alfabe, Arap alfabesinin Türkçeye uygunluk saÄŸlamasına çalışılan geliÅŸtirilmiÅŸ bir biçimi idi. Bu nedenle ona Arap alfabesi deÄŸil Arap kökenli alfabe demek daha doÄŸru bir niteleme olur.
Bunun gibi, Türkiye Cumhuriyeti`nde kullanılan alfabe de özgün bir Latin alfabesi olmayıp Latin kaynaklı yeni Türk alfabesidir. Nitekim söz konusu alfabenin kabulünü öngören 1928 tarihli yasa “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” baÅŸlığını taşımaktadır.
Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Alfabeler
1) Göktürk Alfabesi:
Göktürk veya Orhun alfabesi olarak adlandırılır. Orhun’da yerleÅŸimde bulunmuÅŸ Türkler tarafından kullanılmış ve düzenlenmiÅŸtir. Bu alfabeyi Hunlar, Göktürkler ve Türk kavimler kullanmış ve eklemelerde bulunmuÅŸlardır. Göktürk alfabesi 38 harften meydana gelmektedir. Dördü sesli olup, sekiz sesi karşılar, geri kalan harfler sessiz harf statüsündedir. Ä°lginç olan ise; ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd, gibi heceler kendine has harflerle gösterilir. SaÄŸdan sola doÄŸru yazılır bu alfabe ve bu ÅŸekilde okunur.
Göktürkçe hakındaki tüm yazılarımız için ÅŸuraya tıklayınız: GÖKTÜRKÇE DERSLER VE ADINIZIN YAZILIÅžI
2) Uygur Alfabesi:
Göktürklerden sonra kurulan Uygurlar tarafından adlandırılmıştır bu alfabe. 18 adet iÅŸaretten,sembolden meydana gelmiÅŸtir.4 sesli harf geri kalan harfler ise sessiz harf olarak bilinir. SaÄŸdan sola yazılış mevcuttur ve harfler birbirine bitiÅŸik olacak ÅŸekilde yazılır. Bu yazının katiplerine yani yazıcılarına Bu yazının katiplerine, bakşı, bakşıgeri veya serbahşı adı verilmektedir.
3) Arap-Ä°slam Alfabesi:
Türklerin Ä°slamiyeti kabulünden sonra gerçekleÅŸen bu dönemde bu alfabe ön plana çıkmış ve yaygın olarak kullanılmaya baÅŸlanmıştır. Arap alfabesi 28 harftir ancak Türklerin kullandıkları 31 ile 36 harften meydana gelmektedir. Bu alfabe ile Türk islam tarihinde birçok eser verilmiÅŸtir. SaÄŸdan sola yazılır. Kullanımı zor gibi görünse de harflerin öÄŸrenimi çok da zor ya da uÄŸraÅŸtırıcı deÄŸildir.
4) Kiril Alfabesi:
Kiril alfabesi emperyalizmin zoraki uygulamasıdır. Ruslar sınırları içinde Türklere bütünlüklerini bozmak amacıyla tek bir alfabe yasağı koyarak farklı semboller ve ÅŸekillerle dolu alfabeler koymuÅŸtur. Otuz sekiz harftir. On biri sesli, geri kalan harfler ise sessiz harf statüsündedir. Soldan saÄŸa doÄŸru yazılır. Kullanım alanı, Rusya’daki Türkler içindir.
5) Latin Alfabesi:
1925 yılında ilk olarak Azerbaycan Türkleri tarafında kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından sonra 1928 yılında ülkemizde kullanılmaya baÅŸlandı. 8 sesli harf bulunur geri kalan ise sessiz harftir. Türkiye ve Avrupa Türkleri tarafından kullanılan bu alfabe diÄŸer kullanılan alfabelere göre daha kolay ve öÄŸrenilmesi daha basittir. Türkler bu 5 alfabenin yanı sıra birçok alfabeyi kullanmıştır ancak uzun süre kullanılan ve bizlerin etki ettiÄŸi alfabeler bilgi verilen 5 alfabedir.
GÜNÜMÜZDE TÜRK DEVLETLERÄ°NCE KULLANILAN ALFABELER
Günümüzde bağımsız Türk devletlerinin kullandığı abeceleri aÅŸağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz.
Anımsatmalar
- Kazakistan ve Kırgızistan dışındaki ülkelerde Latin abecesi kullanılmakta, bu iki ülkede ise Kiril abecesi kullanılmaktadır.
- Kazakistan ve Kırgızistan abecelerinde z'den sonra gelen simgeler, Rus abecesindeki bileÅŸik seslerdir ve genellikle Rusça kökenli sözcüklerin etkisiyle abeceye girmiÅŸtir.
- Kapalı e, genizcil n, hırıltılı h ve gırtlak k'si gibi Türkiye Türkçesinde yazı dilinde yitmiÅŸ olan bazı eski Türkçe sesler, bazı abecelerde vardır.
ABECELER (ALFABELER) Ä°ÇÄ°N TIKLAYINIZ
Bu yazıda sözü edilen dünya dillerinin alfabelerini görmek için aÅŸağıdaki linke tıklayın:
Göktürk alfabesi
Türk dünyası alfabeleri
Kazak alfabesi
Kırgız alfabesi
Osmanlı alfabesi
Rus alfabesi
Tatar alfabesi
Sağır-Dilsiz alfabesi
Bulgar alfabesi
Çin alfabesi
Yunan alfabesi
Enokyan alfabesi
Sanskrit alfabesi
Kiril alfabesi
Viking alfabesi
Mors alfabesi
Körler alfabesi, Braille alfabesi .
Mısır alfabesi
Uygur alfabesi
MoÄŸol alfabesi
https://www.turkcenindirilisi.com/ sitesinden alınmıştır:
