Türklerin Kullandığı Alfabeler
Eski Türk Alfabeleri
Türklerin kullandığı alfabeler yaşadıkları döneme göre değişiklik göstermiş olup en başlıcaları Göktürk alfabesi, Uygur alfabesi, Arap alfabesi ve Latin alfabesidir.
Türkiye Cumhuriyeti`nde bugün kullanılmakta olan alfabeye gelinceye kadar Türklerin alfabelerini birkaç kez değiştirdikleri bilinmekte ve bu konuda şöyle dörtlü bir dizi yapılmaktadır:
Göktürk alfabesi
Uygur alfabesi
Arap alfabesi
Latin alfabesi
Eski Türk Alfabeleri Nelerdir?
Böyle bir sıralama gerçeği tümüyle yansıtmadığı gibi adlandırmaların “Arap” ve “Latin Alfabesi” diye yapılması da bazı kavram ve değerlendirme kargaşasına yol açmaktadır. Tarih boyunca çok geniş ülkelere yayılan ve çok değişik kültürlerle ilişkiler kuran Türkler bu dört alfabenin dışında başka alfabeler de kullanmışlardır. Günümüzde de söz konusu dört alfabeden başka alfabeler kullanan Türkler vardır.
Öte yandan, İslamiyet’le birlikte Türkler arasında yaygınlık kazanan alfabe, salt Arapların kullandıkları harflerden ibaret olmayıp, ona bazı eklemeler de yapılmıştır. Bu nedenle eski yazı ya da Osmanlı alfabesi diye de nitelenen alfabe, Arap alfabesinin Türkçeye uygunluk sağlamasına çalışılan geliştirilmiş bir biçimi idi. Bu nedenle ona Arap alfabesi değil Arap kökenli alfabe demek daha doğru bir niteleme olur.
Bunun gibi, Türkiye Cumhuriyeti`nde kullanılan alfabe de özgün bir Latin alfabesi olmayıp Latin kaynaklı yeni Türk alfabesidir. Nitekim söz konusu alfabenin kabulünü öngören 1928 tarihli yasa “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” başlığını taşımaktadır.
Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Alfabeler
1) Göktürk Alfabesi:
Göktürk veya Orhun alfabesi olarak adlandırılır. Orhun’da yerleşimde bulunmuş Türkler tarafından kullanılmış ve düzenlenmiştir. Bu alfabeyi Hunlar, Göktürkler ve Türk kavimler kullanmış ve eklemelerde bulunmuşlardır. Göktürk alfabesi 38 harften meydana gelmektedir. Dördü sesli olup, sekiz sesi karşılar, geri kalan harfler sessiz harf statüsündedir. İlginç olan ise; ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd, gibi heceler kendine has harflerle gösterilir. Sağdan sola doğru yazılır bu alfabe ve bu şekilde okunur.
Göktürkçe hakındaki tüm yazılarımız için şuraya tıklayınız: GÖKTÜRKÇE DERSLER VE ADINIZIN YAZILIŞI
2) Uygur Alfabesi:
Göktürklerden sonra kurulan Uygurlar tarafından adlandırılmıştır bu alfabe. 18 adet işaretten,sembolden meydana gelmiştir.4 sesli harf geri kalan harfler ise sessiz harf olarak bilinir. Sağdan sola yazılış mevcuttur ve harfler birbirine bitişik olacak şekilde yazılır. Bu yazının katiplerine yani yazıcılarına Bu yazının katiplerine, bakşı, bakşıgeri veya serbahşı adı verilmektedir.
3) Arap-İslam Alfabesi:
Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra gerçekleşen bu dönemde bu alfabe ön plana çıkmış ve yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Arap alfabesi 28 harftir ancak Türklerin kullandıkları 31 ile 36 harften meydana gelmektedir. Bu alfabe ile Türk islam tarihinde birçok eser verilmiştir. Sağdan sola yazılır. Kullanımı zor gibi görünse de harflerin öğrenimi çok da zor ya da uğraştırıcı değildir.
4) Kiril Alfabesi:
Kiril alfabesi emperyalizmin zoraki uygulamasıdır. Ruslar sınırları içinde Türklere bütünlüklerini bozmak amacıyla tek bir alfabe yasağı koyarak farklı semboller ve şekillerle dolu alfabeler koymuştur. Otuz sekiz harftir. On biri sesli, geri kalan harfler ise sessiz harf statüsündedir. Soldan sağa doğru yazılır. Kullanım alanı, Rusya’daki Türkler içindir.
5) Latin Alfabesi:
1925 yılında ilk olarak Azerbaycan Türkleri tarafında kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından sonra 1928 yılında ülkemizde kullanılmaya başlandı. 8 sesli harf bulunur geri kalan ise sessiz harftir. Türkiye ve Avrupa Türkleri tarafından kullanılan bu alfabe diğer kullanılan alfabelere göre daha kolay ve öğrenilmesi daha basittir. Türkler bu 5 alfabenin yanı sıra birçok alfabeyi kullanmıştır ancak uzun süre kullanılan ve bizlerin etki ettiği alfabeler bilgi verilen 5 alfabedir.
GÜNÜMÜZDE TÜRK DEVLETLERİNCE KULLANILAN ALFABELER
Günümüzde bağımsız Türk devletlerinin kullandığı abeceleri aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz.
Anımsatmalar
- Kazakistan ve Kırgızistan dışındaki ülkelerde Latin abecesi kullanılmakta, bu iki ülkede ise Kiril abecesi kullanılmaktadır.
- Kazakistan ve Kırgızistan abecelerinde z'den sonra gelen simgeler, Rus abecesindeki bileşik seslerdir ve genellikle Rusça kökenli sözcüklerin etkisiyle abeceye girmiştir.
- Kapalı e, genizcil n, hırıltılı h ve gırtlak k'si gibi Türkiye Türkçesinde yazı dilinde yitmiş olan bazı eski Türkçe sesler, bazı abecelerde vardır.
ABECELER (ALFABELER) İÇİN TIKLAYINIZ
Bu yazıda sözü edilen dünya dillerinin alfabelerini görmek için aşağıdaki linke tıklayın:
Göktürk alfabesi
Türk dünyası alfabeleri
Kazak alfabesi
Kırgız alfabesi
Osmanlı alfabesi
Rus alfabesi
Tatar alfabesi
Sağır-Dilsiz alfabesi
Bulgar alfabesi
Çin alfabesi
Yunan alfabesi
Enokyan alfabesi
Sanskrit alfabesi
Kiril alfabesi
Viking alfabesi
Mors alfabesi
Körler alfabesi, Braille alfabesi .
Mısır alfabesi
Uygur alfabesi
Moğol alfabesi
https://www.turkcenindirilisi.com/ sitesinden alınmıştır:
